De dubbele identiteit! waar past dat goed bij?

Deze artikel  vormt een onderdeel van de publicatie van de Stichting AIDA voor zijn  tentoonstelling-  de Meanderen aan de Maas.

De dubbele identiteit! waar past dat goed bij?

Door: Nanda Gautam

Deelnemer - Meanderen aan de Maas 2007

Vakbekwaamheid en vaardigheden van de bevolking zijn een schatkist van het rijk. Dit is een belangrijke bron, vooral voor de kapitalistische staten, zoals Nederland, want de staatsschatkist wordt gevuld door hun belastingbetalingen. Dus de bevolkingsgroepen zijn als het ware de hof van Eden, die altijd vruchtbaar zal blijven. De vrede in zo’n toestand wordt gewaarborgd door het recht en de moraal. Gelukkig vormt zulk een moraal de grondslag voor vrijheid en integriteit in onze samenleving.

Kunstenaar Dragan

De bevolking in Nederland wordt in het algemeen geïdentificeerd als nieuwkomers, allochtonen, autochtonen, Turken, Marokkanen, Antillianen, Afrikanen, Asziaten enzovoort, tot ontelbare transnationale groepen aan toe. Alle bewoners die hier gevestigd zijn, nemen wat talent met zich mee. Het is meestal hun deskundigheid en de uiting hiervan die wellicht niet getolereerd zijn in hun eigen geboorteland wat tot gevolg heeft dat men zijn toevlucht zocht naar een veilige plek - Nederland. Een nieuwkomer die de hof van Eden wat kleurrijker kan maken met zijn unieke kunst is Dragan Despotovic die in totaal meer dan twintig exposities heeft gehouden.

Kunst is grensverleggend. Wanneer kunst aan grenzen wordt gebonden, gaat de kunstenaar in ballingschap. Dragan is geboren in Servië. Hij is een lankmoedige jonge onderzoeker die in zijn zoektocht naar de onzichtbare waarheid prettig ontregelend werkt voor de regels van anderen, maar ook zijn zelfgestelde uitgangspunt ontregelt. Hij wordt niet geremd door zijn kennis van klassieke en moderne kunst en hij gaat in Nederland door met zijn eigen weg. Hij woont in Best, een klein dorp in Noord Brabant en heeft  twee kinderen. Ze praten thuis hun eigen taal maar wanneer ze gaan discussiëren over een moeilijk onderwerp of ze maken met elkaar ruzie, dan doen ze dat in het Nederlands. Het Nederlands is bijna zijn moedertaal geworden. De toekomst van die kinderen wordt bekeken door zijn ouders als een meetlat voor zijn succesvolle leven in dit vaderland. Hij is positief over zijn kinderen dat ze maatschappelijk bruikbare en vakkundige burgers kunnen zijn.

‘Als ik heel lang naar een spiegel kijk zie ik mij als een Nederlander - maar een Servische Nederlander’ zegt de kunstenaar Dragan in een gesprek. Het is een kwestie van identiteitsvorming.

Identiteit wordt gevormd in het antwoord van de mensen over de vraag: waar hoor ik bij? (Hofstede, G. 2001). Het antwoord wordt nogal gebaseerd in zijn oorsprong op aarde, maar heeft ook te maken met zijn normen en waarden. Door het krijgen van een gevoel van samenhorigheid met andere bevolkingen die een vergelijkbare cultuur hebben, worden onder andere normen en waarden gewaarborgd, maar het geeft ook invulling aan het begrip ‘identiteit’. ‘En identiteit is datgene waardoor ik gezien wordt als anders’, zei Dragan. ‘Dat kan overigens heel anders zijn dan wie ik eigenlijk ben’. Het gevoel alsof ik een gewone ‘Nederlander’ ben, komt niet vanzelf. Minder geïnformeerde mensen hebben een andere mening, meestal in een meer negatieve context, dan degenen die al gewend zijn met de cultuur van anderen. In dat geval zou men van een tweezijdige identiteit kunnen spreken bij Dragan. Eén daarvan is de identiteit zoals hij zichzelf ziet en de andere zoals anderen hem zien. Een dubbele identiteit! Ik vroeg mij af:  waar past dat goed bij?

En dan is Dragan bovendien ook nog een opmerkelijke kunstenaar. Kunst laat zich niet beperken door een nationale grens. Toch krijgt hij af en toe het gevoel dat alleen kunstliefhebbers hem als een kunstenaar zien. Een kunstenaar uit een oost Europees land! ‘Dan vraag ik mij af, hoe lang word ik gezien als een allochtoon of een buitenlander? In welke mate zien de Nederlanders mij als een allochtoon, op het moment dat mijn leven moeilijker werd, en ik hard moest vechten voor enkele kleine dingen’, zegt deze kunstenaar. Hij herinnerde zich hoeveel moeite het hem heeft gekost toen hij een expositieplaats zocht in Leiden. De expositie was over Rembrandt, een beroemde Nederlandse kunstenaar.

De ontmoeting met andere kunstenaars vindt altijd met respect en uitwisseling van zijn kennis plaats. Dragan houdt van voetbal en hij is er trots op als Ajax of PSV winnaar wordt. Als de politiek zijn dagelijks leven binnendringt, wordt hij verdrietig. Terwijl het identificeren van alle officiële Nederlanders op basis van zijn herkomst, kleur en regio, naar mijn idee juist politiek is. Dit zou wellicht op de lange duur een kuilgraaf kunnen vormen door diasporaproblemen, mits alle bevolkingsgroepen het gevoel van eenheid in de diversiteit kunnen ontwikkelen.

De kunstwerken die Dragan vervaardigt getuigen van een avonturier, van een mateloze nieuwsgierigheid en van een onverzadigbare experimenteerlust. Hij hield vast aan die houding in Nederland. Hij bleef als een ontdekker, met veel energie en grote inventiviteit van zijn nieuwe wereld. Hij geeft met zijn kunst vorm aan alle soorten afvalmateriaal om zijn ideeën uit te dragen. Alles is bruikbaar: van koffieblik, graspollen, sloophout, lijsten, ceramiek, papierdoosjes tot elastiek, al die waardeloze materialen kunnen aanleiding en route zijn voor nieuwe invallen en voor verrassende beelden. De speciale kracht van de uitbeelding van de improvisatie geeft een nieuwe verbeeldingskracht die ligt tussen de grens van figuratie en abstracte schilderij. Het motief van zijn kunst in Nederland is in verandering. Hij houdt van architectuur, en die van de periode van Nederlandse gouden eeuw is in zijn kunstwerk het basispunt geworden voor de driedimensionale figuren en schilderijen. Tot modernisering, kunnen alle oude gebouwen verdwijnen maar deze kunstenaar doet onderzoek naar welk materiaal op welke manier gebruikt kan worden om de juiste interpretatie te geven. Hij is van mening dat de kijkers van zijn kunst de boodschap krijgen die hij door zijn kunst bedoelde te geven. Er is altijd communicatie tussen mens en natuur. Alle antwoorden die belangrijk zijn voor een vreedzaam en geestelijk leven kunnen we van de natuur krijgen. In een heuvelachtig landschap kan men zijn eigen stem terug horen als echo. Maar dat gebeurt in Nederland niet. Zulke omgeving geeft kunstenaars wel een andere manier van kijken naar de fraaiheid van de natuur. Het landschap en architectuurschap hebben weliswaar invloed op de keuze van het onderwerp maar niet op de kunst zelf. Dragan: ‘Ik zie dat mijn leeftijd en  mijn beperkte ervaring – vanwege al het politieke gedoe of hoe dan ook, mijn keuze van het onderwerp van mijn beelden hebben beïnvloed. Vanwege mijn beperkte ervaring en mijn leeftijd, heb ik grote belangstelling  voor de onzichtbare kwesties van het leven. Ik ben meer gelovig geworden. Dat heeft ook invloed op mijn kunstbeoefening, laat ik zeggen dat ik meer de neiging heb om me met geestelijke onderwerpen voor het kunstobject bezig te houden’. De kunststukken moeten een reflectie zijn van het karakter van de kunstenaar. Daardoor wordt het uniek. De nieuwe ontdekking van Dragan is het maken van beeldende kunst met een mes. Hij noemt dit werk mes-schilderijen. Hij doet dat op een papierdoos met een mes en wat collages er bij. Hij hoopt dat zijn werk wordt gezien als een bijdrage voor het maatschappelijke of cultureel belang van Nederland. Dat is voor hem een waardevolle prijs.

Gevluchte vakkundige mensen hebben wat inspanning in Nederland om hun vak te oefenen en daardoor hun leven dragelijk te maken. Dus, het kan zijn dat de vakbekwaamheid van de allochtonen zich minder inzet voor het maatschappelijke belang. Dit kan het gevolg zijn van zijn imago en identiteit. Het zal heel aangenaam zijn als de mensen die al officiële Nederlanders geworden zijn niet geïdentificeerd hoeven te worden op basis van hun land van herkomst. De kwetsbare groepen zullen  vooralsnog onzichtbaar moeten blijven door de  heersende opvatting. Maar er zijn instanties die opgericht zijn om bepaalde doelgroepen te helpen. Stichting AIDA geeft ondersteuning aan de kunstenaars. ‘Als ik naar de spiegel kijk, zie ik alleen maar ruimte’ zegt Herman Divendal, de coördinator van AIDA. Dit is in tegenstelling tot hoe een buitenlander, namelijk de kunstenaar Dragan naar een spiegel kijkt. Deze stelling zou een metafoor zijn om te beschrijven hoe in Nederland naar elkaar gekeken wordt. Het zou het beste zijn wanneer juist naar de vakbekwaamheid van de allochtonen gekeken wordt en niet naar zijn oorsprong. Er zijn mensen die de hof van Eden bloemrijk kunnen maken, namelijk – de gevluchte kunstenaars.